فرشاد سنجری و مرگ تلخ در آتش سوزی - مجله یک کامپیوتر

فرشاد سنجری در سال های آغازین فعالیت در ایران. عکس از کتاب موسیقی دانان ایرانی نوشته پژمان اکبرزاده

فرشاد سنجری گرچه ارتباطی با جهانی سیاست نداشت، ولی یکی از قربانیان سیاست بود. در سال های پس از انقلاب نام او دیگر هیچگاه به عنوان رهبر ارکستر در برنامه ای دیده نشد.

فرشاد سنجری در سال 1325/1947 در تهران به جهان آمد و مقدمات موسیقی را نزد پدرش حشمت سنجری، رهبر وقت ارکستر سمفونیک تهران فرا گرفت. در کودکی همراه با خانواده راهی اتریش شد و در آکادمی موسیقی وین در رشته پیانو تحصیل کرد.

چند سال بعد پس از بازگشت به تهران، تحصیلات خود را در هنرستان عالی موسیقی پی گرفت و با اجرای کنسرتو پیانوی چایکوفسکی به رهبری پدرش پیروز به دریافت دیپلم پیانو شد. در سال 1965 از نو به اتریش بازگشت. اینبار برای تحصیل در رشته رهبری ارکستر و اُپرا زیر نظر هانس اسواروسکی، رهبر اپرای دولتی وین.

فرشاد سنجری در زمان تمرین برای کنسرتی در تهران (1975) - عکس از کتاب یادمان حشمت سنجری نوشته مرسده بایگان (سنجری)

آغاز فعالیت های اجرایی در تهران

فعالیت های اجرایی فرشاد سنجری کمی پیش از خاتمه تحصیل در اتریش، در تهران آغاز شد. در یکی از نخستین کنسرت هایش با ارکستر سمفونیک تهران در سال 1970، راپسودی مازندرانی ساخته هرمز فرهت را رهبری کرد. هرمز فرهت که پس از انقلاب در ایرلند ساکن شده می گوید: در نخستین جلسه تمرین با ارکستر، فرشاد - علیرغم جوانی - به نظرم رهبرِ بسیار واردی آمد. از بابت ریزه کاری های دینامیک، موارد را بسیار رعایت می کرد، ولی در عین حال، برداشت خود را نیز از اثر داشت. روشن بود که برای پیش رفتن در کار رهبری ارکستر فردی است جدی. متاسفانه ضبطی از آن اجرا برجای نمانده است.

مهدی جامعی، تکنواز فلوت که پس از انقلاب در آلمان زندگی می کند نیز در آن دوره با فرشاد سنجری همکاری داشت. آن ها کنسرتی با ارکستر سمفونیک تهران اجرا کردند. جامعی که در هنرستان نیز چند سالی با فرشاد سنجری همکلاسی بوده می گوید: یکی از معروف ترین خاطرات از او بین دوستان و همکلاسی ها این بود که می گفت تن ها یک میزان از هر پارتیتوری که می خواهید به من نشان بدهید تا بگویم چه اثری است. در بسیاری از کنسرت ها نیز کل اثر را از حفظ و بدون نگاه کردن به پارتیتور رهبری می کرد.

بومی وار؛ ادامه همکاری با آهنگسازان ایرانی

به نظر می رسد تنها اثر ضبط شده ای که به رهبری فرشاد سنجری در دسترس است بومی وار ساخته ثمین باغچه بان است؛ آهنگسازی که او نیز پس از انقلاب ایران را ترک کرد و در تبعید درگذشت. باغچه بان بومی وار را به صورت یک سوییت برای ارکستر با الهام از ترانه های محلی ایران آفریده بود و سال ها برای اجرای آن انتظار کشیده بود تا در نهایت در سال 1972 با ارکستر سمفونیک تهران به رهبری فرشاد سنجری اجرا شد.

فرشاد سنجری در آن سال ها با تعدادی از دیگر آهنگسازان مطرح ایرانی که برای ارکستر سمفونیک آثاری می نوشتند نیز همکاری کرد؛ بخش هایی از افسانه آفرینش اثر امانوئل ملیک اصلانیان، راپسودی از احمد پژمان و سه بخش از باله هفت پیک ساخته مصطفی پورتراب از جمله آثاری هستند که فرشاد سنجری از آهنگسازان ایرانی با ارکستر سمفونیک تهران اجرا کرد. وی همزمان به عنوان رهبر میهمان با ارکستر مجلسی رادیوتلویزیون ملی ایران و ارکستر اپرای تهران نیز کنسرت هایی اجرا کرد.

دوره کوتاه و شکوفای فعالیت در ایران و اروپا

از سال های آغازین دهه 1970 وزارت فرهنگ و هنر پشتیبانی گسترده ای از اهالی موسیقی در رشته های گوناگون به عمل آورد. بسیاری از تکنوازان و ارکستر های سرشناس برای اجرا به ایران دعوت شدند؛ ده ها تن از هنرجویان هنرستان عالی موسیقی با دریافت بورس های دولتی برای ادامه تحصیل به اروپا اعزام شدند و نهاد های هنری در تهران مانند تالار رودکی، سازمان باله، اپرای ملی ایران، انجمن جوانان دوستدار موسیقی و ... در سراسر کشور فعالیت های وسیعی داشتند.

در سال 1972 برای متحول کردن ارکستر سمفونیک تهران، فرهاد مشکات به عنوان رهبر تازه (به جای حشمت سنجری) برگزیده شد. او در میان رهبران ایرانی عالی ترین تحصیلات در رشته رهبری ارکستر را داشت و از سوی سازمان های دولتی نیز امکانات گسترده ای در اختیارش گذاشت شد.

فرشاد سنجری در فاصله سال های 1972 تا 1979 کنسرت هایی به ویژه در اتریش، چک اسلواکی و لهستان اجرا کرد؛ از جمله برنامه ای با ارکستر فیلارمونیک اسلواکی در جشنواره پیستانکسی (ژوییه 1977) که در آن کنسرتو پیانوی شماره یک از سرگی راخمانینوف را با تکنوازی مارتا ژانُوا رهبری کرد. رفت و آمد های او به ایران به عنوان رهبر میهمان نیز به شکل مرتب ادامه پیدا کرد. یکی از آخرین برنامه های او در کشور، اجرای اپرای فالستاف، اثر وِردی، آهنگساز ایتالیایی بود که در دسامبر 1977 با ارکستر اپرای تهران در تالار رودکی روی صحنه رفت.

صفحه نخست از بروشور کنسرت فرشاد سنجری با ارکستر اپرای تهران در سال 1354/1975

ترک وطن

تنها چند هفته پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، آخرین کنسرت های فرشاد سنجری به عنوان رهبر ارکستر در لهستان اجرا شد. وی به طور دائمی از همان زمان در وین اقامت گزید و دیگر به ایران بازنگشت. نام او دیگر در برنامه ای به عنوان رهبر ارکستر دیده نشد. پس از آن چندین سال به عنوان پیانیست اپرا و باله (رِپِتیتور) در وین فعالیت کرد.

فرشاد ثمره نخستین ازدواج حشمت سنجری بود و از کودکی به دور از مادر زندگی می کرد. ازدواج خود او نیز چندان دوام نیاورد و پس از جدایی به تنهایی در اتریش زندگی می کرد. دوستان و همکارانش معمولا او را فردی با روحیه ای بسیار حساس و بدون انعطاف توصیف می کردند که ترجیح می داد در انزوا زندگی کند.

مرگ در آتش

فرهاد عباسیان-میلانی، موسیقی دان ایرانی مقیم برلین و یکی از همدوره ای های فرشاد سنجری، می گوید: در دوران تحصیل در هنرستان به یاد دارم وقتی یکبار برای تماشای فیلمی به سینما می رفتیم فرشاد در بازگشت بلافاصله با پیانو موسیقی بخش های متعددی از فیلم را با آکورد و بسیار مرتب با پیانو می نواخت. او گوش مطلق داشت و نظیر او در داشتن یک حافظه موسیقایی درخشان را بعد ها تنها در آلمان دیدم. ولی با این همه، رفتار های نامتعادلی هم داشت که فکر می کنم بعد ها او را از ادامه کار بازداشت.

آپارتمانی که فرشاد سنجری در آن می زیست در روز 22 نوامبر دچار آتش سوزی شد. در گزارش رسانه های اتریشی آمده زمانی که ماموران آتش نشانی به آپارتمان رسیدند با پیکر مردی روبرو شدند که همچنان زنده بود. مرد 72 ساله پیش از رسیدن به بیمارستان در آمبولانس درگذشت.

منبع: bbc

دور زمین: دور زمین: آشنایی با زیبایی های دنیا در مجله گردشگری